Uitgevers zijn rare mensen. In 1991 gingen Elena Pereverzeva (in het dagelijks leven mijn vrouw) en ik langs bij Van Oorschot met het plan om Dovlatovs boeken te vertalen. Zijn boeken, uitgegeven in het Westen, kwamen druppelsgewijs naar de Sovjet-Unie, toen de perestrojka daar de mogelijkheid voor gaf. En de Amsterdamse Universiteitsbibliotheek had die westerse uitgaven. Een schok van ontdekking was dat, Dovlatov. Zo schreef niemand, zo afgerond, muzikaal, smakelijk en op een diepe manier leuk.
Met andere woorden: dat moest vertaald worden.
‘Leeft hij nog?’ vroeg Wouter, de erfgenaam van de Russische Bibliotheek.
‘Nee,’ zeiden wij. ‘Een jaar geleden doodgegaan. Hij was achtenveertig.’
‘Hm,’ peinsde Wouter, ‘dat wordt lastig. Dode schrijvers verkopen niet.’
Waarschijnlijk bedoelde hij: recent overleden, onbekende schrijvers verkopen niet, want ze kunnen niet meer langskomen om hun boeken te promoten, signeersessies te houden, zich te laten interviewen en andere dingen waar je het als schrijver allemaal voor doet natuurlijk.
Want dode klassieke bekende schrijvers had hij genoeg in zijn fonds.
Vreemd genoeg was het in Rusland precies omgekeerd. Daar begon Dovlatov pas goed te verkopen toen hij dood was. Al lag dat eerder aan een speling van het lot dan aan een cultureel verschil met ons. Ook als hij was blijven leven, was zijn opmars waarschijnlijk onstuitbaar geweest.
Sergej Dovlatov (Oefa 1941 – New York 1990) was de laatste grote Russische stilist. Dat klinkt serieuzer en ontoegankelijker dan het is. De schrijver wordt in Rusland door praktisch iedereen in het hart gesloten. Taxichauffeurs, nachtwakers, literatuurprofessoren en de ganse intelligentsia zweren bij hem, boeren, burgers en buitenlui. Er wordt van hem gehouden, onvoorwaardelijk, een eer die verder alleen Poesjkin en Jerofejev te beurt valt. Dovlatov is inmiddels zo populair dat hij al op – zoals altijd door afgunst ingegeven – lijstjes met ‘meest overschatte schrijvers’ terecht is gekomen, in gezelschap van Tolstoj en Dostojevski.
Robbert-Jan Henkes
links |
